باب الحوائجباب الحوائج ــ به صورت تحت اللفظی به معنای دروازه حاجت‌ها و در اصطلاح به معنای برآورنده حاجت‌ها یا راه رسیدن به حاجت‌هاــ عنوانی است برای اشاره به افرادی که بسیاری از شیعیان معتقدند توسل به این افراد برای رسیدن به حاجت‌ها بسیار مؤثر است از جمله امام کاظم (ع)، حضرت عباس (ع) و علی اصغر(ع). ۱ - افراد مشهور به باب الحوائجدر میان شیعیان سه نفر از بزرگان به باب الحوائج بودن مشهور هستند: امام کاظم (ع)، حضرت عباس (ع) و علی اصغر(ع). ۲ - ریشه اصطلاحعلت انتساب این لقب به این افراد، این اعتقاد است که توسل به این افراد برای رسیدن به حاجت‌ها بسیار مؤثر است، اما ظاهراً در روایات و یا منابع دلیل خاصی بر اینکه این لقب به این افراد اختصاص داده شده باشد وجود ندارد. اولین سندی که چنین عبارتی را درباره امام کاظم (ع) به کار برده است ابن‌شهر‌آشوب (۴۸۸/۹ - ۵۸۸ ق) در کتاب مناقب است: و دفن ببغداد بالجانب الغربی- فی المقبرة المعروفة بمقابر قریش من باب التین- فصارت باب الحوائج. و او در منطقه غربی بغداد، در مقبره معروف به قبرستان قریش در نزدیکی باب التین، دفن شد و قبر او به «باب الحوائج» تبدیل شد. علامه مجلسی در بحار الانوار همین عبارت را در توصیف امام کاظم(ع) آورده است. در منابع اهل سنت نیز به شهرت امام کاظم به باب الحوائج اشاره شده است. برای مثال ابن حجر هیتمی (متوفای ۹۷۴ق) می‌نویسد: «وی به سبب گذشت و بردباری بسیارش، کاظم نامیده شد و در نزد عراقیان به باب قضاء الحوائج عندالله [ [۳]
الصواعق المحرقة فی الرد علی اهل البدع و الزندقة، ابن حجر هیتمی، مکتبة القاهرة، بی‌تا، ص۲۰۳.
شبلنجی از علمای شافعی نیز به شهرت این صفت در میان مردم عراق اشاره کرده است::: کاظم [ [۴]
نور الابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار، مؤمن الشبلنجی، ص۳۳۱.
امروزه در بین مردم و به‌ویژه در روضه‌ها و مداحی‌ها، علاوه بر امام کاظم (ع) به حضرت عباس (ع) و علی اصغر نیز باب الحوائج گفته می‌شود. طبق عقاید شیعیان می‌توان به تمام اهل بیت (ع) توسل کرد و از طریق آنها به درگاه خداوند دعا کرد؛ اما معروف‌شدن این اشخاص به باب الحوائج به علت تجربه عامه شیعه از برآورده‌شدن حاجات از طریق توسل به این افراد است. ۳ - پانویس
۴ - منابع•ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب (کتاب)|مناقب آل ابی‌طالب. نجف: مطبعة الحیدریه، ۱۳۷۶ق. •شبلنجی، مؤمن بن حسن، نور الابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار صلی الله علیه و آله و سلم. قم؛ الشریف الرضی. •علامه محمدباقر مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار (کتاب)|بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق. •هیتمی، ابن حجر، الصواعق المحرقة فی الرد علی اهل البدع و الزندقة. مکتبة القاهرة، بی‌تا. |